Πρόκειται για την επονοµαζόµενη «αρχόντισσα του Φαραγγιού» του Λούσιου, πλούσια σε ιστορία και σε φυσική οµορφιά. Η Μονή Φιλοσόφου βρίσκεται στην περιοχή «Μονοπόρη» του Λούσιου, 11 χλµ. περίπου νότια της ∆ηµητσάνας. Αποτελείται από δύο κτιριακά συγκροτήµατα, την παλαιά µονή και τη νέα· στη δεξιά µεριά του Λούσιου και οι δύο, απέχουν µεταξύ τους 600 µ.
Το “Κρυφό Σχολειό” -η παλαιά µονή- είναι χτισµένο στο εσωτερικό µιας σπηλιάς, µήκους περίπου 130 µ. και πλάτους 0,50 ως 8 µέτρα, πάνω σ’ έναν απόκρηµνο βράχο, µε υψόµετρο 500 µ. Η ίδρυση της υπολογίζεται γύρω στο 936 µε 967 από τον Ιωάννη Λαµπαρδόπουλο, µε καταγωγή από τη ∆ηµητσάνα, αρχιγραµµατέα του Αυτοκράτορα Νικηφόρου Φωκά.
Εξωτερικά, η Μονή περιστοιχιζόταν από ένα ψηλό τείχος. Στο εσωτερικό υπήρχε ο Ναός, κελλιά, βοηθητικοί χώροι, καθώς και οστεοφυλάκιο όπου φυλάσσονταν τα οστά των Μοναχών. Ο Ναός της Μονής είναι χτισµένος στη βόρεια πλευρά της και έχει χαρακτηριστεί αρχιτεκτονικό κοµψοτέχνηµα! Γιορτάζει την Κοίµηση της Θεοτόκου.
Η Μονή Φιλοσόφου υπήρξε σπουδαίο εθνικό και παιδευτικό κέντρο, αφού, και εδώ λειτούργησε «Κρυφό Σχολειό». Το 1765 ιδρύθηκε, στη Μονή Φιλοσόφου, η Σχολή ∆ηµητσάνας, που αργότερα, µεταφέρθηκε στη ∆ηµητσάνα. Γνωστή είναι η Βιβλιοθήκη, µε σηµαντικά χειρόγραφα του 12ου αιώνα, που διατηρούσε η Μονή και που, τώρα, φυλάσσονται στην Εθνική Βιβλιοθήκη.
Ο 17ος αιώνας αποτελεί τη χρονική «στιγµή» όπου άκµασε η Μονή Φιλοσόφου.
Το 1691 ιδρύεται ο Ναός της νέας µονής και το 1700 κατασκευάζονται τα δύο κτίρια δίπλα του. Εικάζεται πως, αρχικά, λειτούργησε σα µετόχι του «Κρυφού Σχολειού»· άγνωστο παραµένει πότε µεταστεγάστηκε η Μονή Φιλοσόφου…
Η Νέα Μονή αποτελείται από τρία οικοδοµήµατα: την Τράπεζα, τον Ξενώνα, τα κελιά των Μοναχών και τους βοηθητικούς χώρους.
Με βασική αιτία ότι, ο αριθµός των Μοναχών ήταν κάτω των έξι, το 1834, ο Υπουργός Κ.∆. Σχινάς, διέταξε να διαλυθεί η Μονή και να εκποιηθεί η περιουσία της. Επίσης, µε βασιλικό διάταγµα, στις 14/4/1922, εγκρίθηκε η προσάρτηση των δυο Μονών, στη Μονή Τιµίου Προδρόµου ως Μετόχια της. Μετά 160 χρόνια, το 1933, αποφασίζεται η επαναλειτουργία της Μονής Φιλοσόφου. Γιορτάζει στις 23 Αυγούστου την Απόδοση της Κοιµήσεως της Θεοτόκου και πανηγυρίζει και τις εορτές της Αγίας Άννας στις 9 ∆εκεµβρίου και του Αγίου Νικολάου στις 20 Μαΐου.
Με βασικό προορισµό τη Μονή Φιλοσόφου, ο επισκέπτης, µπορεί να περιπλανηθεί και σε άλλα προσκυνήµατα που βρίσκονται εκεί κοντά, όπως: η Μονή Τιµίου Προδρόµου (9 χλµ. νοτιοδυτικά της Στεµνίτσας), η Μονή της Παναγίας των Αιµιαλών (3 χλµ. ανατολικά της ∆ηµητσάνας), η Μονή Καλαµίου (4 χλµ. ανατολικά του Ατσίχωλου), ο Ναός του Αγίου Ανδρέα (δίπλα στις όχθες του Λούσιου, λίγα µέτρα από το επονοµαζόµενο «γεφύρι του Κόκορη»), καθώς και γύρω στα 25 ασκητήρια και κρύπτες!